Czytelnia ogólna

Profil gromadzonych zbiorów

Księgozbiór Czytelni, zlokalizowanej w Wypożyczalni, ma charakter uniwersalny ze szczególnym uwzględnieniem dyscyplin reprezentowanych na Uniwersytecie Szczecińskim. Przeważają wydawnictwa związane z szeroko pojętą humanistyką (pedagogiką, psychologią, socjologią, politologią, filozofią, historią, literaturoznawstwem, językoznawstwem), ale gromadzone są także pozycje z zakresu ekologii, ochrony środowiska, turystyki, geografii oraz wydawnictwa informacyjne – encyklopedie, słowniki, informatory. Czytelnik znajdzie w niej również literaturę dotyczącą Szczecina i Regionu.
Do zasobów Czytelni włączono wyselekcjonowany księgozbiór Biblioteki Instytutu Pedagogiki US (sygnatury Pd. i Pdc.) oraz kompletne księgozbiory Biblioteki Wydziału Biologii (Bl. i Blc.) i Biblioteki Wydziału Matematyczno-Fizycznego (N. i Nc.), a także księgozbiór nieistniejącego już Oddziału Informacji Naukowej BG (Inf.)

W Czytelni istnieje możliwość skorzystania z Cyfrowej Wypożyczalni Publikacji Naukowych Academica, dającej dostęp do literatury naukowej i popularnonaukowej (książek – w tym również podręczników akademickich – i artykułów z czasopism naukowych ze zbiorów Biblioteki Narodowej).

Ponadto, Czytelnia dysponuje elektronicznymi wydaniami wybranych tytułów dzienników wraz z archiwami. W przypadku Biblioteki Głównej w obszarze subskrypcji cyfrowej znalazły się: „Dziennik Gazeta Prawna”, „Gazeta Wyborcza” (wraz z magazynami), „Rzeczpospolita” i „Wprost”.

Udostępnianie zbiorów

Czytelnia ma charakter ogólnodostępny. Ze zbiorów korzysta się na miejscu, za okazaniem ważnej karty bibliotecznej, legitymacji lub innego ważnego dokumentu tożsamości. Studenci i pracownicy US mogą korzystać z tzw. wypożyczeń nocnych, które realizowane są w godz. 17:30 – 18:30. Zwrot książek w dniu następnym w godz. 9:00 – 9:30; w soboty zbiory Czytelni wypożyczane są w godz. 13:00 – 13:45.

Za nieterminowe zwroty pobierane są opłaty określone w Regulaminie.
NIE WYPOŻYCZA SIĘ słowników, encyklopedii, czasopism oraz pozycji wydanych przed 1945 r.

Część zbiorów znajduje się w wolnym dostępie, pozostałe przechowywane są w magazynach i udostępniane na życzenie czytelnika po wypełnieniu rewersu. Czas realizacji wynosi 10-20 min. Po złożeniu rewersu do godz. 14:00 dostępne są również pozycje ze statusem: „W trakcie opracowania” i „Do odbioru”.

Czytelnia dysponuje dziewięcioma stanowiskami komputerowymi z dostępem do Internetu i katalogu on-line.
Część starszych zbiorów, opracowanych przed 1993 r., nie została jeszcze wprowadzona do katalogu komputerowego. Aby je wyszukać, należy skorzystać z tradycyjnych katalogów kartkowych (sala 212, wejście od ul. Tarczyńskiego 1)  lub posiłkować się zeskanowanym katalogiem kartkowym, zamieszczonym na stronie: kartkowy.bg.szczecin.pl

Czytelnia Zbiorów Specjalnych i czytelnia pracy cichej

Czytelnia usytuowana jest na pierwszym piętrze budynku Biblioteki przy ul. Tarczyńskiego 1. Z jej księgozbioru można korzystać wyłącznie na miejscu. Zbiory liczą około 30 tys. vol., w tym 454 vol. z księgozbioru byłej Akademii Nauk Społecznych. Cały księgozbiór oznaczony jest sygnaturami : Ad., CZP, DR, Ikn., K., KP, Muz., Sd., Sk., RS., Wd. lub pieczątką : „Zbiory Specjalne”.
Informacje o zbiorach można znaleźć w katalogu komputerowym Zbiorów Specjalnych. W Czytelni znajdują się trzy stanowiska komputerowe z dostępem do Internetu, czytnik mikrofilmów oraz  profesjonalny powiększalnik dla osób niedowidzących.
Czytelnia Zbiorów Specjalnych udostępnia następujące zespoły dokumentów, wyłączone z głównych zbiorów przede wszystkim ze względu na odmienną od książki i czasopisma formę.

Rękopisy, a wśród nich:

• naukowe i popularnonaukowe prace napisane przez różnych autorów na zlecenie Instytutu Zachodnio-Pomorskiego w Szczecinie, przejęte po jego likwidacji wraz z Biblioteką IZP, mające w znacznej części charakter regionalny o unikatowej często zawartości oraz kopie pamiętników przedstawionych na konkurs „Dzieje szczecińskich rodzin w XX wieku” sporządzone w IZP (oryginały w Książnicy Pomorskiej),-
• zbiór dokumentów ofiarowanych przez Wacława Subotkina, szefa sekcji spadochronowej w 305 Dywizjonie Bombowym podczas inwazji na Anglię, od 1947 r. związanego ze Szczecinem i od wielu lat zajmującego się historią polskiego lotnictwa.
  Przekazane materiały związane są przede wszystkim z osobą generała Ludomiła Rayskiego i zawierają m.in.: maszynopis autorstwa W. Subotkina zatytułowany „Fakty”, kopie korespondencji Generała, odbitki artykułów dotyczących L. Rayskiego, kopie artykułów W. Subotkina i jego korespondencji z wieloma instytucjami i osobami prywatnymi oraz z osobą gen. bryg. Ludwika Mieczysława Boruty-Spiechowicza,                    

Stare druki:

Czytelnia Zbiorów Specjalnych posiada 231 starych druków zgromadzonych w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych, najciekawsze wśród nich to: Kronika Polska Joachima Bielskiego z roku 1597, Opera omnia Francisa Bacona z roku 1678, Statuta Regni Poloniae Jana Herburta z roku 1563, Thesaurusy G. Knapskiego w dwóch różnych wydaniach, a także piękne pomeranicum, bogato zdobione miedziorytami M. Meriana: Topographia Elektoratus Branderburgici et Ducatus Pomeraniae z roku 1652. Ciekawy, celowy i wyodrębniony zespół stanowią przejęte z Akademii Nauk Społecznych druki reprezentujące epokę oświecenia (Condillac, Voltaire, Rousseau, Mirabeau w tym jedno z pierwszych wydań encyklopedii Diderota i d’Alemberta Encyclopedie ou Dictionnaire raissone des sciences, des arts et des métiers, Genewa 1777 oraz dzieła Naruszewicza i Staszica), a także 5-tomowa edycja dzieł Montesquieu (Oeuvres de Montesquieu, A Paris 1796) zawierającą m.in. najbardziej znane prace tego autora: Listy perskie, Uwagi nad przyczynami wielkości i upadku Rzeczypospolitej Rzymskiej, O duchu praw.

Kartografia:

Dokumenty kartograficzne w liczbie ok. 2200 jednostek zawierają: atlasy, mapy i plany. Najciekawszą grupę stanowi kolekcja dr T. Niewodniczańskiego, przekazana w darze Bibliotece Głównej w 1998 r. Jest to niezwykle cenny zbiór ok. 110 pomeraniców – map dawnego Księstwa Pomorskiego i jego części, planów i widoków miast pomorskich, map morskich z wybrzeżami południowego Bałtyku.
Do unikatowych kartografików należą m.in. dwa wydania Wielkiej Mapy Księstwa Pomorskiego Eilharda Lubinusa. Wydanie z 1618 r. jest odbitką stanową, czyli formą próbnego wydruku mapy oraz drugie wydanie z 1758 r., na które trzeba było długo czekać, ponieważ zaginione podczas zawieruchy wojennej matryce odnalazły się dopiero w 1756 r. Wydanie drugie pochodzi z kolekcji dr Tomasza Niewodniczańskiego.
Ponadto mapa Pomorza Petrusa Artopaeusa z wydania „Cosmographii” Sebastiana Münstera z 1550 r., mapy morskie L. Waghenära z końca XVI w., bardzo rzadkie mapy Księstwa Pomorskiego pochodzące ze znakomitych oficyn kartograficznych z XVII i XVIII w., rękopiśmienny plan oblężenia Kołobrzegu w trakcie Wojny Siedmioletniej z 1761 r.

Literatura podziemna

Obejmują zasadniczo wydawnictwa podziemne z lat 1976-1989 o zasięgu ogólnopolskim oraz regionalnym. Jest to ciekawy zbiór pochodzący z darów zarówno od osób prywatnych (Pana Michała Paziewskiego), jak i przekazanych Bibliotece Głównej przez Ośrodek „Karta” w Warszawie. Skatalogowany już bogaty zbiór czasopism i książek podziemnych widoczny jest w katalogu KOHA.

Dokumenty audiowizualne

W tym audialne i wizualne w większości kierowane do bibliotek zakładowych. Są to: wideokasety, kasety magnetofonowe, dyskietki, CD-Rom-y zawierające aktualne, niezbędne w dydaktyce i informacji naukowej treści (bazy danych, nauka języków obcych, abstrakty, bibliografie).
W zbiorach Sekcji znajduje się około 700 analogowych płyt muzycznych.

Kolekcja dr Tomasza Niewodniczańskiego

Czytelnia Zbiorów Specjalnych w 1998 roku wzbogaciła się o kolekcję map Pomorza, planów i widoków Szczecina oraz innych miast pomorskich, widokówek i książek dotyczących historii kartografii. Cały zbiór został podarowany przez wybitnego kolekcjonera Pana doktora Tomasza Niewodniczańskiego. Zawiera niemal wszystkie najważniejsze mapy Pomorza. Kolekcja dr T. Niewodniczańskiego była pokazywana na wystawie w szczecińskim Zamku Książąt Pomorskich w czerwcu 1998 r., a potem w całości przekazana Uniwersytetowi Szczecińskiemu. Zbiór ten można podzielić na cztery podstawowe grupy: – mapy terytoriów pomorskich oraz obszarów przyległych – mapy morskie południowego wybrzeża Bałtyku – plany i widoki Szczecina oraz kilku innych miast pomorskich; – widokówki Szczecina z okresu od końca XIX wieku do 1937 r. Najstarszą mapą z Kolekcji dr T. Niewodniczańskiego jest pierwszy samodzielny obraz kartograficzny Pomorza wydany w niemieckojęzycznej edycji „Cosmographii” Sebastiana Münstera z 1550 r. Autorem tej mapy jest Petrus Artopaesus, znany również pod nazwiskiem Becker. Ta mapa Pomorza w skali 1 : 1 000 000 jest wykonana techniką drzeworytową z nazwami drukowanymi typograficznie. W Kolekcji dr Tomasza Niewodniczańskiego znajdują się też cenne mapy morskie południowych wybrzeży Bałtyku, między innymi z atlasu morskiego „Spiegel der Zeewaerdt” opracowanego przez Lucasa Janszoona Waghenaera (1534-1606) i wydanego w 1586 r. Sztycharzem był Joannes Doetecum. Obejmuje ona wybrzeże pomorskie od okolic Kołobrzegu po Przylądek Rozewie i Puck. Na mapie tej zaznaczono również takie miasta pomorskie jak: Kołobrzeg, Koszalin, Darłowo, Słupsk i Łeba oraz ujścia kilku rzek pomorskich – Łeby, Słupii, Wieprzy. Niezwykle wartościowe są również mapy morskie opracowane przez szwedzkiego kartografa Gustava af Klinta z I połowy XIX wieku.
Jednym z najbardziej unikatowych kartografików jest wspomniana wcześniej mapa ścienna Eilharda Lubinusa z drugiego wydania z 1758 r., w skali 1 : 240 000. Treść mapy jest niezwykle bogata. Zawiera między innymi ponad 3000 miejscowości, sieć hydrograficzną z ważniejszymi jeziorami oraz kompleksy leśne. Na jej znakomitą szatę graficzną składają się: wspaniałe drzewo genealogiczne książąt pomorskich i rugijskich, herby szlachty pomorskiej oraz widoki miast pomorskich. Na mapie przedstawiono również opis Księstwa Pomorskiego zawierający informacje o jego przeszłości, bogactwach naturalnych, florze i faunie oraz miastach. O wielkości tego dzieła świadczy fakt, że przez dwa wieki stanowiło ono podstawę różnych edycji map atlasowych i przeróbek wydawanych przez wszystkie znaczące oficyny europejskie.
Innym z bardziej znanych pomeraniców kartograficznych z Kolekcji dr T. Niewodniczańskiego jest mapa ścienna Davida Gillego, wydana w 1789 r. w Berlinie. Obejmuje ona obszar od miasta Demmin na zachodzie, aż po Jezioro Żarnowieckie na wschodzie. Na mapie tej zostały zaznaczone granice prowincji i powiatów. Jednostki administracyjne opisano dużymi literami, a ich objaśnienia podano w legendzie. Gilly zastosował cały szereg znaków umownych, dzięki czemu podano znacznie większą ilość informacji dotyczących detali topograficznych.
W Kolekcji dr T. Niewodniczańskiego znajduje się też wiele map Księstwa Pomorskiego pochodzących ze znakomitych oficyn kartograficznych XVII i XVIII wieku. Wydawnictwa te z terenów Francji, Wielkiej Brytanii, Holandii i Niemiec wyposażały swoje mapy w piękne kartusze, widoki miast i portrety. Są to swego rodzaju dzieła sztuki edytorskiej.
Kolekcja zawiera też widoki oraz plany Szczecina i miast pomorskich. Najbardziej cenionym jest widok Szczecina Georga Brauna i Fransa Hogenberga z 1600 roku umieszczony w t. IV Civites Orbis Terrarum. Jest to obraz miasta z lotu ptaka. Miasto przedstawiono w średniowiecznych murach z przedmieściami, Dolnym i Górnym Wikiem, Łasztownią, a także najbliższą okolicą.
Bardzo cenioną jest też panorama Szczecina Friedricha Bernharda Wernera z 1730 roku. Jest to pierwsza panorama miasta z okresu pruskiego. Szczecin pokazany jest od strony Łasztowni, widoczne są umocnienia obronne budowane przez Prusaków obok wieży kościołów św. Jakuba i Mariackiego. W legendzie zamieszczonej poniżej dolnej ramki objaśniono 17 najważniejszych obiektów Szczecina. Ta panorama jest wielokrotnie wykorzystywana w różnych opracowaniach. W Kolekcji dr Tomasza Niewodniczańskiego znajduje się też bardzo rzadka litografia przedstawiająca Szczecin od strony południowo-wschodniej z około 1835 roku. Autor panoramy (nieznany) z dużą troską o szczegóły przedstawił zabudowę miasta z dominantami w postaci wież kościołów oraz Zamku Książąt Pomorskich. Uwagę zwracają bardzo precyzyjnie narysowane młyny i wiatraki położone na południe od miasta. Litografia została wydana przy pomocy finansowej kupca H. Baudounina.
Bardzo ładnym, o dużej wartości dokumentalnej jest widok Szczecina z lotu balonem z 1855 r., którego autorem jest Adolph Eltzner. Przedstawia on miasto od strony północno-wschodniej. Pokazuje fragment portu z gęsto zabudowanym nabrzeżem odrzańskim i licznymi statkami na Odrze oraz trzema mostami. Widać na nim dokładnie zniszczoną w latach 1943-1944 nadodrzańską zabudowę miasta. W Kolekcji dr Tomasz Niewodniczańskiego znajduje się też widok Szczecina Matthäusa Meriana z 1641 roku, plan Szczecina Nicolasa de Fer z 1690 roku, widok i panorama Szczecina Matthäusa Seuttera z 1740 roku. Znajdują się też widoki miast pomorskich, np. Kamienia Pomorskiego i Pyrzyc Matthäusa Meriana z 1652 roku.
Jedną z ciekawszych grup z Kolekcji dr Tomasza Niewodniczańskiego jest widokówka. Pierwsza Karta Korespondencyjna ukazała się w 1869 roku w Austrii, a rok później w Niemczech. Nie wiadomo natomiast, kiedy i gdzie powstała pierwsza karta ilustrowana. Karta Korespondencyjna to czysty, żółty kartonik z jednej strony (rewers) oraz miejsce na adres i wydrukowany znaczek opłaty pocztowej z drugiej (awers).
Za początek produkcji pocztówek w Szczecinie uznaje się koniec lat 80-tych XIX wieku. Jeszcze na początku lat 90-tych XIX wieku była niewielka, dopiero rok 1897 staje się rokiem wyraźnego wzrostu produkcji pocztówek na szczecińskim rynku za sprawą wzrastającego zainteresowania tą formą korespondencji. Najstarsza widokówka w Kolekcji dr Tomasza Niewodniczańskiego pochodzi z 1898 roku, a najpóźniejsza z około 1941 roku. Widokówki te przedstawiają głównie dawne nadodrzańskie oblicze miasta, szczecińskie ulice, place oraz charakterystyczne dla miasta budynki.
Widokówki zostały podzielone na następujące grupy:
Szczecin – Wały Chrobrego,
Szczecińskie mosty,
Szczecin – Nowy Ratusz,
Szczecin – Nabrzeże Odrzańskie,
Szczecińskie fontanny,
Szczecińskie bramy i place,
Szczecińskie kościoły, budowle i ulice,
Szczecin – gospodarka morska.