II Szczeciński Festiwal Bonhoeffera „Ślady” zorganizowany został przez Teatr Polski w Szczecinie, Uniwersytet Szczeciński oraz Morskie Centrum Nauki, we współpracy z Dominikanami w Szczecinie oraz Parafią Ewangelicko-Augsburską w Szczecinie. Relacja obejmuje te festiwalowe wydarzenia, które odbyły się w Bibliotece Międzywydziałowej oraz w Geocentrum (przy Bibliotece Głównej US).

Paweł Dziel

„Człowiek zdycha, pies umiera” – tak prowokacyjnie została zatytułowana debata o współczesnym języku polskim, która 7 kwietnia odbyła się w Bibliotece Międzywydziałowej. Prof. Ewa Kołodziejek z Instytutu Językoznawstwa Uniwersytetu Szczecińskiego poprowadziła spotkanie z wyjątkowymi gośćmi – prof. Jerzym Bralczykiem oraz prof. Michałem Rusinkiem. Sala konferencyjna z trudem pomieściła publiczność! Dyskusja była niezwykle dynamiczna, wielowątkowa, przepełniona barwnymi przykładami. Poruszone zostały m.in. takie zagadnienia jak językowe uczłowieczanie zwierząt, zapożyczenia, wulgaryzmy oraz językowe formy wykluczania. Uczestnicy debaty zastanawiali się także, czy językoznawcy powinni aktywnie wpływać na użytkowników, stać na straży językowych norm, czy raczej analizować pojawiające się zróżnicowane zjawiska językowe. Podczas dyskusji zdecydowanie nie zabrakło elementów polemicznych. Rozmówcy nie byli na przykład zgodni, czy propagowanie zwrotów inkluzywnych jest uzasadnione i pozytywnie wpływa na relacje międzyludzkie, czy raczej odbiera autentyczność, a w konsekwencji mnoży tylko problemy…
W drugiej części spotkania do rozmowy dołączyła publiczność. Na uwagę szczególnie zasługują odważne spostrzeżenia młodych osób, które świadczą o językowej wrażliwości oraz społecznym zaangażowaniu.

🎤 W Geocentrum, które znajduje się przy Bibliotece Głównej US, 8 kwietnia odbyło się spotkanie z wybitnym aktorem i reżyserem Andrzejem Sewerynem. Rozmowę poprowadziła prof. Inga Iwasiów z Instytutu Literatury i Nowych Mediów US. Aktor podzielił się z publicznością swoim bogatym doświadczeniem związanym z warsztatem aktorskim, szczególnie podkreślając rolę właściwego, głębokiego oddechu. Zwrócił uwagę, że powszechne wykorzystywanie przez aktorów teatralnych mikrofonów bezprzewodowych znacznie zubaża spektakle. Zaakcentował ponadto rolę baletu, który uczy dyscypliny i świadomej pracy z ciałem. Zajmująco opowiadał o funkcji kostiumu, charakteryzacji. Wyjaśniał także znaczenie nagości oraz wulgaryzmów na teatralnej scenie. Rozmówcy często odwoływali się do politycznego aspektu sztuki – inscenizacji wyrażających sprzeciw, kina zaangażowanego społecznie. Dyskusja dotyczyła również literatury. Aktor z pasją mówił m.in. o swojej fascynacji prozą Witolda Gombrowicza, a zwłaszcza jego „Dziennikami”. Przestrzegał publiczność: „Uważajcie, co czytacie”, eksponując w ten sposób potrzebę namysłu nad książkami wybitnymi. Prof. Inga Iwasiów, nawiązując do wyreżyserowanego przez Jana Rybkowskiego filmu „Album polski” z 1970 roku, sprowokowała aktora do snucia wspomnień związanych z realizacją tych scen, które powstały w Szczecinie. Andrzej Seweryn podczas całej dyskusji wielokrotnie odwoływał się do monodramu „Lear” w reżyserii Janusza Opryńskiego, który w poniedziałek, w ramach festiwalu „ŚLADY”, można było obejrzeć w Teatrze Polskim. Warto zaznaczyć, że po tym spektaklu także odbyła się rozmowa z aktorem, którą przeprowadził
o. Tomasz Dostatni. Andrzej Seweryn niezwykle osobiście opowiadał wówczas o tym, jak wielkie znaczenie odgrywają w jego życiu dzieła Szekspira.

🎤 10 kwietnia w Bibliotece Międzywydziałowej prof. Jerzy Madejski z Instytutu Literatury i Nowych Mediów US przeprowadził rozmowę z poetą, eseistą i krytykiem literackim Tadeuszem Dąbrowskim. Poeta współczesny to tautologia, wiersz z natury jest współczesny – przekonywał literat, przywołując wiersz „Druga tajemnica poety” autorstwa Tadeusza Różewicza: „poeta ma lat 90 / i ma lat 9 / i lat 900”. Tadeusz Dąbrowski zdejmuje z języka poetyckiego odium staroświeckości i pięknoduchostwa. Jego zdaniem wiersz nie ucieka od rzeczywistości, a wręcz przeciwnie – jest sejsmografem przemian. Przewiduje to, co się wydarzy. Poezja absorbuje z życia toksyny, a następnie je przetwarza, neutralizuje.

🎤 Tego samego dnia w Bibliotece Międzywydziałowej odbyło się spotkanie zatytułowane „Bonhoeffer w kulturze popularnej”. W dyskusji udział wzięli prof. Adam Stecyk z Instytutu Gospodarki Przestrzennej i Geografii Społeczno-Ekonomicznej US – przewodniczący Komisji Rektorskiej ds. stosowania narzędzi sztucznej inteligencji przez członków społeczności akademickiej US, a także prof. Daniel Kalinowski z Instytutu Filologii Uniwersytetu Pomorskiego w Słupsku. Wielowątkową rozmowę poprowadził prof. Sławomir Iwasiów z Instytutu Literatury i Nowych Mediów US. Uczestnicy spotkania mieli okazję obejrzeć animację zrealizowaną przy pomocy algorytmów sztucznej inteligencji na podstawie fotografii Dietricha Bonhoeffera. Materiał ten stanowił znakomity punkt wyjścia do rozmowy na temat możliwości propagowania kultury z wykorzystaniem zaawansowanych technologii, a także rozważań nad etycznym aspektem przetwarzania wizerunku oraz głosu człowieka. Podczas wydarzenia zostały zaprezentowane i przeanalizowane komiksy dotyczące działalności Bonhoeffera. Omówiono także wyreżyserowany przez Todda Komarnickiego film „Bonhoeffer: Pastor. Spy. Assassin”, którego premiera miała miejsce w zeszłym roku.

🎤 11 kwietnia w Geocentrum odbyło się spotkanie z Adamem Michnikiem, które zostało poprowadzone przez Pawła Dziela i Filipa Przytulskiego. Adam Michnik do tradycji Dietrich Bonhoeffera nawiązuje m.in. w głośnej, wydanej po raz pierwszy w 1977 r. publikacji „Kościół, lewica, dialog”. Myśl teologa „pracuje” także w książce „Między Panem
a Plebanem” z 1995 r. (rozmowa Jacka Żakowskiego przeprowadzona z ks. Józefem Tischnerem oraz Adamem Michnikiem). Podczas rozmowy poruszono m.in. takie zagadnienia jak studencki sprzeciw, prawicowy populizm, katolicki integryzm, postawę określaną jako symetryzm, a także zagrożenia, z którymi muszą się obecnie mierzyć społeczeństwa europejskie. Dyskusja dotyczyła także literatury. Waga eseistyki, powieści, poezji najwyraźniej została ukazana w wydanej po raz pierwszy w 1985 r. książce Adama Michnika „Z dziejów honoru w Polsce. Wypisy więzienne”. To imponujący namysł nad twórczością Czesława Miłosza, Zbigniewa Herberta, Hanny Malewskiej, Jana Józefa Szczepańskiego, Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, a także Witolda Kuli oraz Henryka Elzenberga. Podczas drugiej części spotkania istotne okazały się dociekliwe, polemiczne głosy studentów.

---

Patron festiwalu Dietrich Bonhoeffer urodził się 4 lutego 1906 r. w niemieckim Breslau, czyli w dzisiejszym Wrocławiu, jako szóste dziecko w rodzinie. Studia teologiczne odbył w Tybindze i Berlinie. Za pracę pt. „Sanctorum communio” („Świętych obcowanie”) otrzymał tytuł doktora teologii. W 1930 habilitował się, a następnie wyjechał na studia zagraniczne w Union Theological Seminary w Nowym Jorku.

Od przełomu lat 1932 i 1933 Bonhoeffer oddalał się od kariery uniwersyteckiej, poświęcając się pracy duszpasterskiej. Obecnie uważany jest za jednego z najwybitniejszych teologów XX wieku. Był twórcą Seminarium Kaznodziejskiego w Szczecinie Zdrojach, działaczem antynazistowskim. Stał się ofiarą reżimu hitlerowskiego – został uwięziony,
a następnie powieszony w obozie koncentracyjnym Flossenbürg 9 kwietnia 1945 roku. W chwili śmierci miał 39 lat.

Myśl teologiczna Bonhoeffer , wraz z rozważaniami na temat „bezreligijnego chrześcijaństwa”, którym męczeńska śmierć teologa nadała jeszcze głębszą wymowę, wywarła istotny wpływ na powojenną teologię w Wielkiej Brytanii i Ameryce, a także na polskich intelektualistów i działaczy opozycji, takich jak Stanisław Barańczak czy Jacek Kuroń oraz na twórczość Tadeusza Różewicza.

---

Organizatorzy:
Teatr Polski w Szczecinie
Uniwersytet Szczeciński
Morskie Centrum Nauki

Współpraca:
Dominikanie w Szczecinie
Parafia Ewangelicko-Augsburska w Szczecinie

Program całego festiwalu: Teatr Polski